Ajurweda – dosłownie znacząca „nauka o życiu“ (Ayur – życie, veda – nauka) – jest wysoko rozwiniętą wiedzą medyczną, która rozwijała się wieki temu w starożytnych Indiach. Ayurveda przybrała swój współczesny kształt bazując na drobiazgowej wiedzy pochodzącej ze starożytnych traktatów, szczególnie Athravedy – zwanej „skarbnicą wiedzy o nawykach codziennego życia“. Jednym z interesujących aspektów tego starożytnego systemu leczenia są zasady diety ajurwedyjskiej.
Zdrowy umysł prowadzi do zdrowego ciała
Ajurweda to nie tylko kolejna metoda leczenia chorób. Praktycy opisują ją jako misterny system pojmowany jako wewnętrzna nauka, która wiąże się z korzyściami dla zdrowia i życiem zgodnym z naturą. Celem tej tradycji leczenia jest pokazanie, jak być w harmonii z większym Wszechświatem, który istnieje wewnątrz nas i na zewnątrz nas.
Starożytna literatura wedyjska jasno tłumaczy, jak możemy utrzymać się w zdrowiu i dobrym samopoczuciu poprzez rozsądne korzystanie z terapii, masaży, leków ziołowych, kontroli diety oraz ćwiczeniom.
Zgodnie z tym starożytnym systemem zdrowy umysł prowadzi do zdrowego ciała. To, co myślimy, wpływa na to, jak się czujemy – podczas gdy to, co jemy i pijemy bez wątpienia może mieć znaczny wpływ na umysł. W szczególności starożytne pojęcia wedyjskie: sattva (czystość i równowaga), rajas (pobudzenie) i tamas (bezwładność) są rozumiane jako trzy formy świadomości umysłu (więcej o tym później).
Dlaczego żywność jest tak istotna w medycynie ajurwedyjskiej?
Co ciekawe, zgodnie z zasadami diety ajurwedyjskiej, jedzenie jest czymś więcej niż fizycznym pokarmem dla ciała. W rzeczy samej uważa się, że jedzenie kształtuje i ukierunkowuje umysł, wpływając zarówno na zdolność do rozumowania, jak i głębsze emocje.
Kiedy żywność jest spożywana świadomie i z szacunkiem, ciało uważa się za pełne zdrowia, spokoju, żywotności, nadziei i radości. Ta koncepcja żywności o charakterze duchowym jest unikalna dla Ayurvedy i odróżnia ją od wszystkich innych systemów żywieniowych.
Przyjrzyjmy się, jak Ajurweda klasyfikuje różne pokarmy, bazując na tym, jakie efekty dla ciała im się przypisuje.
3 typy żywności, które wpływają na ciało według Ajurwedy
1. Żywność sattvic
Produkty zwane sattivic są przyjemne dla zmysłów i pożywne, a także mają działanie łagodzące umysł i nerwy. Żywność sattivic daje siłę i stabilność i uważana jest za pełną prany (siły życiowej), jak również jest zazwyczaj lekka i łatwostrawna.
Ajurweda podkreśla znaczenie spożywania żywności sattivic dla wspomagania zarówno zdrowia, jak i spokoju ducha. Aby jedzenie było sattivic, musi być w odpowiedniej ilości, zrównoważone w wartości i zawsze świeże.
Uważa się, że żywność nabiera właściwości sattvic, gdy jest świadomie wybrana z odpowiedniego źródła i gotowana, z dbałością o jej świeżość i czystość, oraz spożywana z wdzięcznością i uwagą – bez pośpiechu, zachłanności czy marnowania.
Według tradycji dietetycznych Ajurwedy żywność sattivic powinna być przygotowywana na ghee (maśle klarowanym), z użyciem tylko tylu przypraw, by umożliwić łatwe trawienie. Ogólnie rzecz biorąc dania oparte na jarzynach są uważane za bardziej sattivic niż jaja, ryby czy mięso. Podobnie, pokarmy przygotowane w prosty sposób są bardziej sattivic niż te poddane wielu procesom przetwórczym i rafinacji.
Orzechy, nasiona, miód, słodkie owoce sezonowe i naturalne ziarna są uważane za żywność sattivic. Zgodność z sezonowością jest bardzo istotna w tworzeniu diety sattivic.
2. Żywność Rajasic
Żywność zwana rajasic nadmiernie stymuluje i podrażnia ciało i umysł; zarówno ze względu na jej właściwości jak pikantność, kwaśność, słoność, gorąco (np. Papryczki chili), ostrość (kwasowość) i suchość. Zgodnie z zasadami diety ajurwedyjskiej produktami naturalnie rajasic są czosnek i chilli oraz inne ostre papryki.
Produkty przetworzone, śmieciowe, fast foody, jak również alkohol, kofeina i używki również są uważane za mające naturę rajasic. Nawet generalnie zdrowa dieta wegetariańska, przygotowywana ze zbyt dużą ilością soli i przypraw, spożywana z kofeiną, alkoholem i sodą, w pośpiechu, przy zdenerwowanym umyśle, uważana jest za mającą efekt rajastic na ciało.
3. Żywność Tamasic
Żywność tw. Tamasic uważana jest za szkodliwą zarówno dla umysłu, jak i ciała, ponieważ brakuje w niej prany, czyli energii życiowej. W tej kategorii są produkty nieświeże, nadpsute, nadmiernie tłuste i ciężkie.
Dla przykładu, jedzenie mięsa jest zalecena przez Ajurwedę dla wzmocnienia siły fizycznej, jednak dieta zdominowana przez mięso jest uważana za mającą większoną tamasic. Tak jest szczególnie wtedy, gdy spożywa się zbyt duo mięsa zimnego, puszkowanego, mrożonego. Zamiast tego Ajurweda doradza jedzenie mięsa organicznego, świeżo przygotowanego, w umiarkowanych ilościach.
To, jak jesz, jest tak samo ważne jak to, co jesz
Wszystko to nie oznacza, że Ajurweda automatycznie klasyfikuje jedzenie wegetariańskie jako sattivic, a wszystkie przyprawy i czosnek za rajasic, ani mięsa i mięsożerców – za tamasic. Przede wszystkim, ludzie w przeszłości spożywali żywność, którą spożywali, z powodów geograficzno-kulturalnych, opierając się na produktach dostępnych dla siebie.
Ajurweda stwierdza wyraźnie, że to sposób, w jaki żywność jest pozyskiwana (etycznie bądź nie), gotowana i spożywana (świadomie lub nie) z innymi składnikami – zarówno starymi, jak i świeżymi, uspokajającymi, pobudzającymi, nijakimi – ma największy wpływ na ciało i umysł.
Utrzymanie „wewnętrznego płomienia“ płonącego jasno dzięki diecie
Według Ajurwedy słońce, które dominuje w naszym codziennym życiu, znajduje się również w naszych ciałach, gdzie jest znane jako agni bądź płomień wewnętrzny. Gdyby to słońce wygasło, skończyłoby się całe życie. Podobnie, mówi Ajurweda, jeżeli nasz płomień wewnętrzny miałby zostać zgaszony, oznaczałoby to naszą śmierć.
Nie tylko nasze ciała, ale i umysły są „karmione“ esencją ze spożywanej żywności, po tym jak są przetwarzane przez agni. Siła fizyczna i duchowa, entuzjazm i odwaga, oraz w szczególności długowieczność i ogólny stan zdrowia są bezpośrednio związane ze zdrowiem naszych agni.
Według Ajurwedy, kiedy nasz wewnętrzny płomień migocze i jest zmienny, ma to wpływ na nasze zdrowie. Jednakże, kiedy ten życiodajny płomień jest stabilny i płonie jasno (choć nie zbyt jasno i bez kontroli), my również pozostajemy stabilni tak w ciele, jak i umyśle.
Ajurweda pokazuje, jak utrzymywać i chronić wewnętrzne agni poprzez właściwą konsumpcję pokarmów i napoi w odpowiednich ilościach i właściwym czasie, zachowując sezonowe efekty pokarmów.
6 smaków w diecie ajurwedyjskiej
Według Ajurwedy, zmysł smaku jest naturalnym przewodnikiem we właściwym odżywianiu – jeżeli jesteśmy gotowi, by przykładać do niego odpowiednią uwagę. Od dawna w przeszłości ludzie polegali na swoich kubkach smakowych do odkrywania, co jest z natury zdrowym pokarmem, a unikania toksycznych i trujących rzeczy. I nie tylko, nasze kubki smakowe są niezbędne to odblokowywania wartości odżywczych jedzenia i rozpoczynania całego procesy trawienia.
Jednym ze sposobów na dowiedzenie się, jaki wpływ będą mieć poszczególne pokarmy na nasze ciała, jest jego zapach i smak. Wszystko, co jemy, ma swój specyficzny smak, znany jako rasa w Sanskrycie, co, jak mówi Ajurweda, wpływa na umysł i ciało w szczególny sposób. Ten koncept smaku odnosi się nie tylko do percepcji prez kubeczki smakowe na języku, ale również na końcową reakcję jedzenia w żołądku.
6 rasa (smaków w Ajurwedzie)
Rasa madhur (słodki) – poczynając od mleka matki, ten rasa wydaje się dominować w naszym życiu i kulturze jedzenia. Ajurweda twierdzi, że jeżeli panujemy nad słodkością i nie pozwolimy sobie na bycie zdominowanym przez nią, będziemy umieć rozkoszować się i angażować w życie bez nadmiernego przywiązania.
Ten rasa uspokaja nerwy i umysł, jak również pomaga budować tkanki naszego ciała. Jednakże spożywany w nadmiarze, powoduje uczucie pełności i niszczy nasz wewnętrzny płomień. Może być używany do spowalniania i bezpiecznego zarządzania naszym wewnętrznym agni.
Rasa amla (kwaśny) – według dietetycznych zaleceń Ajurwedy ciało potrzebuje tego rasa, by się stymulować i pobudzać, ale tylko w ostrożnie wymierzonych ilościach. Kwasy trawienne w żołądku są nieodłącznym aspektem naszego wewnętrznego agni.Ten rasa stymuluje więc trawienie, jak również oczyszcza ciało i pomaga absorbować minerały i inne mikroskładniki odżywcze z pożywienia.
Rasa lavan (słony) – używany rozsądnie, ten rasa wzmacnia smak naszego jedzenia. Uważa się, że nadmiar soli szkodzi tkankom i komórkom ciała, prowadząc do szkodliwych procesów starzenia.
Według Ajurwedy, ten rasa jest stymulantem zarówno apetytu, jak i trawienia oraz nawilża tkanki ciała.
Rasa katu (cierpki) – ten rasa jest uważany za agresywny i podżegający, podkręcający wewnętrzne agni i pomagający oczyścić ciało, jeżeli spożywa się go w małych i rozsądnych ilościach. Jednakże cierpka żywność w idealnych warunkach powinna być jedzona dla równowagi ze słodką, tak aby nie wzniecać wewnętrznego agni za mocno lub zbyt szybko, gdyż w trakcie tego procesu byłoby to szkodliwe dla zdrowia.
Rasa tikta (gorzki) – suchy, chłodzący i lekki, ten rasa ma opinię łagodzącego gorączki i infekcje, usuwającego toksyny, oczyszczający z pasożytów, uzdrawiajacego umysł i ciało. Spożywany rozważnie jest uważany za wspomagający wewnętrzne agni.
Rasa kashaya (piekący, szczypiący) – bardzo rzadko spotykany w naturze, ten rasa ma opinię zapobiegającego nadmierniemu wydzielaniu i osłabieniu fluidów w ciele – na przykład krwawieniu, biegunce, wymiotom. W bardzo małych dawkach ten rasa przeciwdziała zbytniemu ślinieniu, osusza tkanki ciała i tłuszcze oraz podsyca wewnętrzny agni.
W diecie ajurwedyjskiej klucz polega na tym, by łączyć wszystkie sześć smaków w każdym posiłku, jeżeli to możliwe, jako że każdy z tych smaków żywi umysł, ciało, zmysły i ducha, każdy na swój unikalny sposób. Jak się uważa, włączając wszystkie sześć rasa w każdy posiłek, można uniknąć łakomstwa i przejedzenia pewnymi pokarmami.
Jednocześnie nie ma ustalonej formuły, jak to robić. Twoja unikalna budowa jest jedynym czynnikiem determinującym proporcje smaków, które powinieneś spożywać. Ajurweda mówi, że jeśli po prostu podążysz za swoimi naturalnymi skłonnościami, będziesz naturalnie prowadzony do odpowiedniej żywności, która cię żywi i utrzymuje w zdrowiu.
Bliższe spojrzenie na rasa tikta – gorzki smak
Według wytycznych Ajurwedy, ten rasa jest suchy, chłodzący i lekki we właściwościach, oraz wspomaga wewnętrzny płomień poprzez wywoływanie suchości. Ogólnie rzecz biorą, produkty o smaku gorzkim w umiarkowanych ilościach są oczyszczające dla ciała. Łagodzą swędzenie i poczucie pieczenia, zmniejszają zatrzymywanie wody, oczyszczają krew i wspomagają zdrowie wątroby.
Ponadto oczyszczają kubeczki smakowe i przeciwdziałają pasożytom oraz innym zakażeniom – dlatego w Ajurwedzie są rozważane jako tonizujące trawienie przy stosowaniu w odpowiednich ilościach. Do tego wierzy się, że odciążają i usuwają otępienie ciała i ducha.
Jednak spożywane w nadmiarze te produkty odwadniają i powodują gazy oraz zaparcia.
Lista produtków o smaku gorzkim zawiera m.in. gorzki melon, jęczmień, grejfrut, oliwki, większość roślin zielonych i żółtych jak jarmuż, kiełki brukselki, liście mniszka, pokrzywa, kłębian kątowaty, szpinak, endywia, brokuły, kalafiory, szparagi, bakłażan, neem oraz przyprawy jak kurkuma i kozieradka.
Kurkuma leczniczym składnikiem w Ajurwedzie
Obok spożywania zielonych liści i żółtych warzyw jest jeden prosty sposób na pozyskanie smaku gorzkiego w diecie: jest to dodatek szczypty nasion kozieradki (według preferencji smakowych) – po uprzednim podgrzaniu ich na odrobinie ghee lub oleju – do gotowania warzyw, gulaszu, fasoli czy potraw mięsnych.
Złocistożółty korzeń kurkumy (znany nauce jako Curcuma longa) jest postrzegany przez Ajurwedę jako równie gorzki i ściągający. Pochodząca z Indii i Indonezji kurkuma jest stosowana w Indiach nie tylko jako przyprawa, ale również jako składnik leczący. Dobroczynne właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne były wykorzystywane przez praktyków Ajurwedy od tysięcy lat.
Według ajurwedyjskiej tradycji leczenia kurkuma pomaga przy:
- Utrzymywaniu prawidłowego poziomu bakterii jelitowych
- Odkażania ran, oparzeń i skaleczeń
- Oczyszczania wątroby i zwiększania przepływu żółci, które jest niezbędna do rozbijania cząsteczek tłuszczu podczas trawienia
- Utrzymywaniu poziomu cukru we krwi na bezpiecznym poziomie
- Zmniejszaniu stanów zapalnych
Skąd pozyskać i jak spożywać kurkumę?
Zarówo świeża, jak i suszona kurkuma mogą być stosowane w diecie. Na przykład świeża kurkuma może być użyta do smażenia i do smoothie, a suszona (sproszkowana) jest wygodnym dodatkiem do wszystkich potraw, wliczając w to pieczone warzywa, gulasze, curry. Według praktycznej zasady, uncja świeżej kurkumy jest odpowiednikiem łyżki startego korzenia albo łyżeczki sproszkowanej.
Świeże kłącze kurkumy czy jej korzeń są bardzo podobne do korzenia imbiru i łatwo je znaleźć w sklepach azjatyckich i indyjskich. Świeże kłącza powinny być jędrne w dotyku, a ich jasnopomarańczowy miąższ – po starciu – ma charakterystyczny, ziemisty, pieprzny i odrobinę gorzkawy smak.
Podobnie jak imbir, świeża kurkuma może być krojona i siekana w dowolny kształt, mielona lub wyciskana. Można ją przechowywać w lodówce w plastikowym opakowniu lub hermetycznym pojemniku przez wiele tygodni, bądź mrozić miesiącami.
Przy suszeniu kurkuma traci niektóre ze swoich najważniejszych olejków oraz ostry zapach. Jednakże wciąż może wzbogacać potrawy o ciepło i kolor. Jej jasnopomarańczowy kolor nadaje hinduskiemu i południowoazjatyckiemu curry jego żółty kolor (nie wspominając o musztardzie). Świeższe i lepszej jakości zapasy nabędziecie w sklepach ajatyckich i z przyprawami. Suszona kurkuma może być przechowywana w hermetycznycm opakowaniu w chłodnym, ciemnym miejscu do roku czasu.
Dwie proste sztuczki zdrowego żywienia z diety ajurwedyjskiej
Oto przybliżenie dwóch prostych sztuczek z diety ajurwedyjskiej, które możesz włączyć do swojego planu i stylu diety:
- Jedzenie dla swojego wewnętrznego agni (płomienia) – najważniejsza zasada Ajurwedy. Powinieneś jeść zgodnie ze stanem swojego agni. Jeżeli nie jesteś głodny, nie ma konieczności, by jeść tylko dlatego, że to akurat twoja pora posiłku. Podobnie jakość, ilość i częstotliwość twoich codziennych posiłków może być zmieniona tak, by pasować do twojego wewnętrznego rytmu, i tu istotne jest zaufanie swojemu instynktowi.
- Jedzenie zgodnie z porą roku – prosto rzecz umując Ajurweda radzi, by jeść rozgrzewające pokarmy zimą, a chłodzące latem i jesienią. Zwierzęta wszystkich gatunków wiedzą, jak jeść zgodnie z porą roku. Ajurweda, studiując tę wrodzoną mądrość Natury, spisała te prawa żywienia dla twojej wygody i zdrowia.
Źródło: www.organixx.com
